Etkin pişmanlık, hukuki bir terim olup, gündemdeki haberlerle birlikte geniş çaplı araştırmalara konu olmuştur. Ancak, bu terimin anlamını anlamak için öncelikle "etkin" ve "pişmanlık" kavramlarına odaklanmak önemlidir.

Türk Dil Kurumu'nun tanımına göre, "etkin" kelimesi hareketli, işleyen, çalışan, etkili, faal, aktif, dinamik ve fiilde bulunan bir durumu ifade ederken; "pişmanlık" kelimesi pişman olma durumu veya nedameti ifade etmektedir. "Pişman" kelimesi ise bir eylemin veya davranışın olumsuz sonuçlarını gördükten sonra duyulan üzüntü ve nadimiyeti anlatır.

Bu açıklamalardan yola çıkarak, "etkin pişmanlık" kavramını tanımlamak gerekirse, kişinin kendi iradesiyle, hiçbir zorlama veya baskı olmadan, yaptığı olumsuz bir eylemden dolayı içsel bir nedamet duyması, pişmanlık yaşaması ve bu duygularını içsel dünyasında saklamaktan öte, dışa vurarak hareketleriyle ifade etmesi şeklinde tarif edilebilir.

Etkin pişmanlık maddesi, Türk Ceza Kanunu'nun 168. maddesi kapsamında yer alır. Bu madde, mala karşı işlenen bazı suçlar tamamlandıktan sonra, ancak hüküm verilmeden önce failin pişmanlık göstererek mağdurun zararını gidermesi durumunu içerir. Bu düzenlemenin temel amacı, suç nedeniyle mağduriyet yaşayanın zararının giderilmesidir. Kanun koyucu, failin cezalandırılmasının sadece toplumda düzensizliği ortadan kaldırmakla kalmayıp aynı zamanda mağdurun kaybını da telafi etme amacına hizmet etmemesi durumunda, etkin pişmanlık hükümlerini içermiştir. Suç tamamlandıktan sonra, kişi pişmanlık gösterme imkanına sahiptir, ancak suçtan dönme olanağı bulunmamaktadır.

Bu nedenle, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 168. maddesi, belirli suçlar için etkin pişmanlık hükümlerine yer vererek, suçun oluşturduğu zararın mümkün olduğunca giderilmesini ve mağdurun kaybının ortadan kaldırılmasını teşvik etmeyi amaçlamıştır.