Adli para cezası, Türk Ceza Kanunu (TCK) sisteminde, işlenen bir suçun karşılığı olarak mahkeme tarafından hükmedilen ve Devlet Hazinesine ödenen bir tür cezai yaptırımdır. Bu yaptırım, hapis cezası ile birlikte ceza hukukunun iki temel cezasından birini oluşturur. Adli para cezasını, trafik cezası veya kabahatler için kesilen idari para cezalarından ayıran en temel fark, ödenmemesi durumunda hapis cezasına çevrilebilme riskidir. İdari para cezalarında ise böyle bir durum söz konusu değildir.
Adli para cezasının hesaplanması, TCK m.52’de düzenlenen ve “gün-para sistemi” olarak bilinen adil bir yönteme dayanır. Bu sistem, cezanın kişinin ekonomik gücüne göre uyarlanmasını sağlar. Hesaplama iki aşamada yapılır:
Tam Gün Sayısının Tespiti: Hâkim, öncelikle suçun ağırlığını, işleniş biçimini ve failin kusurunu dikkate alarak bir “tam gün” sayısı belirler. Kanunda suç için özel bir gün sayısı belirtilmemişse, bu süre en az 5 gün, en fazla 730 gün olabilir.
Günlük Meblağın Belirlenmesi: Ardından, kişinin ekonomik ve sosyal durumu göz önünde bulundurularak, her bir gün için 100 TL ile 500 TL arasında bir bedel takdir edilir.
Nihai adli para cezası, bu iki değerin çarpılmasıyla bulunur. Örneğin: Mahkeme bir suç için 120 gün cezası takdir eder ve kişinin ekonomik durumuna göre günlük bedeli 150 TL olarak belirlerse, sonuç ceza 120 x 150 = 18.000 TL olur.
Adli para cezası, bir mahkeme kararında dört farklı şekilde karşımıza çıkabilir:
Doğrudan Hükmedilen Ceza: Kanun, bazı suçlar için yaptırım olarak sadece adli para cezasını öngörmüştür (örneğin, taksirle çevreyi kirletme).
Seçimlik Ceza: Kanun, “hapis cezası VEYA adli para cezası” şeklinde bir seçenek sunar ve hâkim, takdirini adli para cezasından yana kullanır.
Hapis Cezasından Çevrilen Ceza: Bu en yaygın türdür. Kısa süreli hapis cezaları belirli koşullarda adli para cezasına çevrilebilir.
Kasten işlenen suçlarda, 1 yıl ve daha az süreli hapis cezaları çevrilebilir.
Taksirle işlenen suçlarda (örn: ölümlü trafik kazası) ise hapis cezasının süresine bakılmaksızın çevrilmesi mümkündür.
Hapis Cezası ile Birlikte Verilen Ceza: Bazı ağır suçlarda (örneğin, nitelikli dolandırıcılık), kanun hem hapis cezasının hem de adli para cezasının birlikte uygulanmasını emreder.
Hüküm kesinleştikten sonra, infaz savcılığı tarafından hükümlüye bir ödeme emri tebliğ edilir. Hükümlü, bu aşamada cezasını ödeyebilir veya kamuya yararlı bir işte çalışmayı talep edebilir (2 saat çalışma = 1 gün ceza).
Eğer hükümlü, belirlenen sürede cezayı ödemez ve kamuya yararlı işte çalışmayı da kabul etmezse, Cumhuriyet Savcısının kararıyla ödenmeyen adli para cezası, mahkemenin belirlediği günlük miktar üzerinden hapis cezasına çevrilir. Ancak, tek bir hükümle verilen para cezasından çevrilen hapis cezasının süresi en fazla 3 yıl olabilir. Kişi, hapse girdikten sonra dahi kalan borcunu ödeyerek cezaevinden çıkabilir.
Adli Sicil (Sabıka Kaydı): Adli para cezası, tıpkı hapis cezası gibi adli sicil kaydına işlenir. Ceza tamamen ödendiğinde “infaz edilmiş” sayılır ve bilgiler arşive alınır.
Memuriyete Etkisi: Adli para cezası tek başına memuriyete engel değildir. Ancak, cezanın dayanağı olan suç (örn: hırsızlık, rüşvet, dolandırıcılık gibi yüz kızartıcı suçlar), ceza miktarına bakılmaksızın memuriyete engel teşkil edebilir.
Taksitlendirme: Hâkim, kişinin ekonomik durumuna göre cezayı 24 aya kadar taksitlendirebilir (en az 4 taksit).
Adli para cezası bir suçun karşılığı olarak mahkeme tarafından verilir ve ödenmezse hapse çevrilebilir. Trafik cezası ise idari bir yaptırımdır, ödenmemesi durumunda hapis cezası uygulanmaz, sadece amme alacağı olarak icra yoluyla tahsil edilir.
Evet. Önce kamuya yararlı işte çalışma seçeneği sunulur, kabul edilmez veya yerine getirilmezse ceza hapse çevrilir. Ancak 18 yaşından küçükler hakkında verilen adli para cezaları hapse çevrilemez.
Eğer işlediğiniz suç, memuriyete engel suçlardan değilse ve hapis cezanız 1 yılın altında olduğu için paraya çevrildiyse, memuriyet statünüz genellikle etkilenmez. Çünkü asıl mahkûmiyetiniz adli para cezası sayılır.
Evet, hâkim hükmü verirken kişinin ekonomik durumuna göre en fazla 24 aya kadar taksitlendirme kararı verebilir.
Evet, hükmedilen adli para cezası adli sicil kaydına işlenir. Ceza ödendiğinde ise infazı tamamlanmış olarak görünür ve bir süre sonra arşiv kaydına alınır.
Hayır. TCK uyarınca sadece hapis cezaları için “erteleme” kurumu uygulanabilir. Adli para cezalarının ertelenmesi mümkün değildir.
Hayır. “Cezaların şahsiliği” ilkesi gereği, adli para cezası da dâhil olmak üzere tüm cezalar kişiseldir ve borç, hükümlünün ölümüyle birlikte ortadan kalkar. Mirasçılara intikal etmez.
Parley Hukuk
