Arabuluculuk Hizmeti

Hukuki uyuşmazlıkların çözümünde mahkemelere alternatif olarak geliştirilen Arabuluculuk, tarafların içinde bulundukları anlaşmazlığı, tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişi olan arabulucu eşliğinde, müzakere ederek ve iletişim kurarak çözmeye çalıştıkları esnek ve barışçıl bir yöntemdir. Arabulucunun görevi, bir hâkim gibi karar vermek değil, taraflar arasındaki iletişimi kolaylaştırarak kendi çözümlerini kendilerinin bulmalarına profesyonel bir şekilde yardımcı olmaktır.

Türkiye’de arabuluculuk, temel olarak iki farklı şekilde karşımıza çıkar: İhtiyari Arabuluculuk ve Dava Şartı (Zorunlu) Arabuluculuk.

1. Dava Şartı Olarak Zorunlu Arabuluculuk

Hukuk sistemimiz, belirli dava türleri için mahkemeye gitmeden önce arabuluculuğa başvurulmasını yasal bir zorunluluk haline getirmiştir. Bu yola başvurulmadan açılan davalar, mahkeme tarafından usulden reddedilir. Bu durum, arabuluculuğun ne kadar önemli bir mekanizma haline geldiğini göstermektedir. 2025 yılı itibarıyla dava şartı arabuluculuğun zorunlu olduğu başlıca alanlar şunlardır:

• İş Hukuku Uyuşmazlıkları: Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti gibi işçi ve işveren arasındaki alacak davaları ile işe iade talepli davalar.

• Ticari Davalar: Her türlü ticari faaliyetten kaynaklanan alacak ve tazminat davaları.

• Tüketici Uyuşmazlıkları: Belirli bir parasal sınırın üzerindeki tüketici hakem heyeti görev alanı dışındaki uyuşmazlıklar.

• Kira Hukuku Uyuşmazlıkları: Kiranın tespiti, tahliye gibi kira ilişkisinden kaynaklanan pek çok dava.

• Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davaları: Paylı veya elbirliği mülkiyetine konu mal ve hakların paylaştırılmasına ilişkin davalar.

2. İhtiyari Arabuluculuk

Tarafların, zorunlu olmamasına rağmen, üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri herhangi bir özel hukuk uyuşmazlığı için mahkemeye gitmek yerine kendi istekleriyle arabulucuya başvurmasıdır. Bu yol, dava sürecinin getireceği maliyetten, zamandan ve stresten kaçınmak isteyen taraflar için oldukça caziptir.

Arabuluculuk Süreci Nasıl İşler?

Arabuluculuk süreci, mahkeme yargılamasına göre çok daha esnek ve basittir:

1. Başvuru: Zorunlu arabuluculukta adliyelerdeki arabuluculuk bürolarına, ihtiyari arabuluculukta ise doğrudan sicile kayıtlı bir arabulucuya başvurulur.

2. Müzakereler: Arabulucu, tarafları bir araya getirerek (veya gerekirse ayrı ayrı görüşerek) iletişim kurmalarını sağlar. Sürecin temel amacı, tarafların hukuki pozisyonlarından çok, gerçek menfaatlerini ve ihtiyaçlarını ortaya çıkarmaktır.

3. Sonuç:

   • Anlaşma: Taraflar ortak bir çözümde buluşursa, bu çözüm bir “Anlaşma Belgesi” ile kayıt altına alınır. Bu belge, mahkeme tarafından onaylandığında (icra edilebilirlik şerhi alındığında) ilam niteliğinde belge haline gelir. Yani, tıpkı bir mahkeme kararı gibi yasal olarak icra edilebilir.

   • Anlaşamama: Taraflar uzlaşamazsa, arabulucu bir “Son Tutanak” düzenler. Dava şartı arabuluculukta, taraflar ancak bu tutanakla birlikte mahkemeye dava açabilirler.

Arabuluculuğun Avantajları Nelerdir?

• Hızlıdır: Yıllarca sürebilecek dava süreçleri yerine, uyuşmazlıklar genellikle birkaç hafta, hatta bazen birkaç gün içinde çözülebilir.

• Ekonomiktir: Dava harçları, bilirkişi ücretleri, keşif masrafları gibi birçok yargılama giderinden tasarruf sağlar.

• Gizlidir: Arabuluculuk sürecindeki tüm görüşmeler ve belgeler gizlidir. Bu gizlilik, tarafların ticari itibarlarını ve kişisel ilişkilerini korur.

• Kontrol Taraflardadır: Sürecin sonunda bir hâkimin verdiği kararı kabul etmek yerine, taraflar kendi iradeleriyle kendi “kazan-kazan” çözümlerini yaratırlar.

• İlişkileri Korur: Yargılamanın yıpratıcı ve hasmane ortamının aksine, arabuluculuk taraflar arasındaki ticari veya kişisel ilişkilerin devam etmesine olanak tanır.

Sonuç olarak arabuluculuk, modern hukukun uyuşmazlıkları bir “savaş” olarak değil, çözülmesi gereken bir “sorun” olarak gören yüzünü temsil etmektedir. Herhangi bir hukuki anlaşmazlıkta bu yola başvurmayı düşünmek, akılcı ve sağduyulu bir ilk adımdır.